Het is vandaag Wereld Bijendag. Deze internationale dag vraagt aandacht voor het belang van bijen voor het ecosysteem. Zij dragen niet alleen rechtstreeks bij aan de voedselzekerheid, maar zijn ook essentieel voor het behoud van de biodiversiteit. Helaas worden bijen in toenemende mate bedreigd door menselijke activiteiten en daarom is bewustwording nodig. De achteruitgang van bijen raakt ons allemaal!

Het gaat niet goed met de bijen. Zowel de aantallen als soortendiversiteit nemen schrikbarend af. Alarmerend, want bijen vormen een onmisbare schakel in het behoud van een biodiverse natuur en een vruchtbaar voedselsysteem. Meer dan 75% van’ s werelds voedselgewassen en 35% van de wereldwijde landbouwgrond wordt bestoven door bijen en andere insecten. Daarnaast zijn bijen voedsel voor vogels én zorgen ze voor de voortplanting van wilde planten. Bijna 90% van ’s werelds wildbloeiende plantensoorten is geheel of gedeeltelijk afhankelijk van bestuiving door dieren.

World Bee Day

Wereld Bijendag, of World Bee Day, is een internationale dag om het bewustzijn van het belang van bijen en andere bestuivers  voor het ecosysteem te vergroten. De lidstaten van de Verenigde Naties hebben in december 2017 het voorstel van Slovenië om 20 mei uit te roepen tot World Bee Day aangenomen. Er is voor deze datum gekozen omdat 20 mei de geboortedag is van de in 1734 geboren Anton Janša. Hij staat bekend als pionier in de imkerij. In Nederland is de maand mei belangrijk voor de honingbij. De kolonie is heel actief. Ze produceren volop voorjaarshoning. Ook wilde bijensoorten zijn zeer actief in deze tijd van het jaar.

Het doel van World Bee day is om de maatregelen te versterken die gericht zijn op de bescherming van bijen en andere bestuivers, die aanzienlijk zouden bijdragen aan het oplossen van problemen in verband met de wereldwijde voedselvoorziening en het uitbannen van honger in ontwikkelingslanden. We zijn allemaal afhankelijk van bestuivers en het is daarom cruciaal om hun achteruitgang te volgen en het verlies aan biodiversiteit te stoppen.

Imkers in het zonnetje

De recente pandemie van COVID-19 heeft onmiskenbare gevolgen gehad voor de bijenteeltsector en heeft gevolgen voor de productie, de markt en als bijgevolg het levensonderhoud van imkers.  Dit jaar staat Wereld Bijendag daarom in het teken ​​van de bijenproductie en goede praktijken die door imkers worden aangenomen om hun levensonderhoud te ondersteunen en producten van goede kwaliteit te leveren.

Wilde bijen bedreigd

In Nederland leven ongeveer 360 wilde bijensoorten. Er zijn 34 bijensoorten verdwenen en 55% van de bijensoorten is bedreigd. Het sterftecijfer van kolonies honingbijen ligt ver boven het natuurlijke gemiddelde. Hommels zijn nog sterker achteruitgegaan dan andere wilde bijen, van de 29 Nederlandse soorten hommels zijn er 21 afgenomen en zes soorten zijn geheel uit Nederland verdwenen.

Er zijn verschillende oorzaken voor de achteruitgang en verdwijningen van bijen: Intensivering van de landbouw en monoculturen spelen een belangrijke rol. Pesticiden en andere bestrijdingsmiddelen ondermijnen de gezondheid van de bijen en kunnen bijdragen tot de ondergang van kolonies van honingbijen. Parasieten en ziektekiemen zorgen voor een verzwakking van bijen en bijenvolken. Door de verdwijning en versnippering van natuur en open ruimtes is er minder voedsel voor de bijen en vinden wilde bijen bovendien minder beschutting en nestplaatsen. Maar ook factoren zoals de klimaatverandering (dit kan bijvoorbeeld leiden tot het niet-gelijktijdig verschijnen van bijen en hun favoriete bloemen) en vervuiling zorgen voor extra druk op de bijen. Het is dus belangrijk dat er actie wordt ondernomen.

Oplossingen achteruitgang bijen

De VN draagt verschillende oplossingen aan. De eerste is meer voedsel voor de bijen en de leefomgeving van de bijen verbeteren door onder andere insectvriendelijke weides aan te planten. Vroeger was er overal volop voedsel voor insecten te vinden. Er stonden velden vol met paardenbloemen, klaprozen en pinksterbloemen. Tegenwoordig is dat niet meer. Als we de bijen willen helpen moeten we dus vooral zorgen dat ze (het hele jaar door) genoeg voedsel hebben. We moeten meer bloemenweides, stroken en -hoekjes creëren. Ten tweede pleit de VN voor een meer biodiverse landbouw waar er gebruik wordt gemaakt van natuurlijke vijanden in plaats van agressieve bestrijdingsmiddelen. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door gebruik te maken van de agro-ecologie of door (tijdelijk) leegstaande weilanden in te zetten als bloemenweides. Zo helpen we niet alleen de bijen maar ook onszelf. Want, zoals eerder genoemd, bijen vergroten het biodiverse systeem en zorgen daarmee voor een hogere voedselopbrenst. Ten derde is een herziening van de relatie van de maatschappij met de natuur nodig. We zullen moeten begrijpen dat we onderdeel uitmaken van een groter ecosysteem en inzien dat het essentieel is voor de toekomst van de mensheid dat we daar naar gaan handelen.

Nationale Bijentelling

Er lijkt in stedelijke gebieden in ieder geval al meer aandacht voor bijen te zijn van bewoners en gemeenten. Tijdens de derde Nationale Bijentelling in april 2020 deed een record aantal mensen mee en de honingbij verre uit het meest gespot. Op veel plekken in de stad hebben hobby-imkers kasten staan en hun bijen waaieren over de woonwijken uit.

De rosse metselbij staat op twee als meest getelde soort, gestegen van de derde plaats. “Deze soort profiteert onder andere van alle bijenhotels en bijenplanten die afgelopen jaren in de bebouwde omgeving zijn verschenen”, concludeert Vincent Kalkman, entomoloog bij Naturalis en nauw verbonden aan het bijenonderzoek. Hierna volgen de sachembij, bijvlieg en de gehoorde metselbij.

Er werden opvallend weinig hommels gezien. Zoals eerder genoemd gaat het ook niet goed met de hommels. Zij hebben met hun dikke vacht ook last van de opwarming van de aarde.

Save the Bees!

Hoe kun jij helpen? Er zijn verschillende dingen die jij op individueel niveau voor de bij kunt doen.

• Zorg voor een klein tuintje of zet een paar bloembakken op je balkon met inheemse bijenplanten die op verschillende tijden van het jaar bloeien. Favoriete planten van de bijen zijn bijenkorfje, tijm, guldenroede, salie en ereprijs. Als iedereen een paar plantjes of bloemen plant, hebben de bijen weer meer te kiezen en te snoepen.
• Koop rauwe honing bij lokale boeren.
• Koop producten van duurzame landbouwpraktijken.
• Vermijd bestrijdingsmiddelen (pesticiden, fungiciden of herbiciden) in de tuin.
• Bescherm waar mogelijk kolonies van wilde bijen.
• Sponsor een bijenkorf.
• Maak een bijenfontein door een waterbak buiten te plaatsen.
• Help bij het in stand houden van bosecosystemen.
• Help het bewustzijn vergroten door deze informatie te delen binnen jouw netwerk.

Ga voor meer informatie naar de World Bee Day website van de VN.

Bronnen: Bestuivers.nl, Hetkantwel.nl, De Correspondent, Nationalebijentelling.nl.