‘Aardbeien zes keer giftiger dan ander fruit door ‘cocktaileffect’, luidde de titel van het artikel in Trouw vorige maand dat voor behoorlijk wat reuring zorgde. De boodschap van de krant is duidelijk: de regels omtrent pesticiden zijn achterhaald.
Elke aardbei is bespoten met gemiddeld zeven tot acht schadelijke stoffen, blijkt uit steekproeven naar diverse groenten en fruit die de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) vorig jaar nam. Uit een analyse van de NVWA-cijfers door Trouw blijkt zelfs dat een partij aardbeien zeventien verschillende stoffen bevatte. De toezichthouder greep niet in, omdat de giftigheid per afzonderlijke stof onder de norm bleef.
Huidige regels achterhaald
Volgens deskundigen kloppen de regels niet, waardoor de consument op deze manier niet beschermd is tegen inname van teveel schadelijke stoffen. Hans Muilerman van de onderzoeksgroep Pesticide Action Network Europe (PAN Europa) reageert: “De NVWA werkt met een totaal achterhaalde aanpak. Daar is al dertig jaar wetenschappelijke consensus over. Je moet kijken naar het totaal van de schadelijke stoffen, naar de combinatie-effecten en niet naar de giftigheid per afzonderlijke stof. Er zijn stoffen die geen effect hebben op zichzelf, maar wel in combinatie met anderen.”
Opteleffect bestrijdingsmiddelen
Behalve de combinatie-effecten is er namelijk ook het ‘opteleffect’. “Er zijn bestrijdingsmiddelen met eenzelfde effect op een bepaald enzym. Die zul je bij elkaar moeten optellen,” zegt Lucas Reijnders, biochemicus en emeritus-hoogleraar milieukunde aan de Universiteit van Amsterdam. En dan ben je er nog niet, kijk maar eens naar wat je de rest van de dag binnenkrijgt. Bestrijdingsmiddelen zitten niet alleen op aardbeien, maar op allerlei groenten en fruit. “Als je zo gaat meten, zal dat veel veranderen in de manier waarop we omgaan met bestrijdingsmiddelen,” zegt Muilerman.
Twaalf jaar verder
In 2004 schreef de Gezondheidsraad al dat ‘gelijktijdige blootstelling vanuit verschillende bronnen (voeding, water, toepassingen in en rond het huis) systematisch aandacht moet krijgen in de risicobeoordeling van bestrijdingsmiddelen’. Deze inzichten worden alleen niet meegenomen door toezichthouders als de NVWA en zelf genegeerd bij het vaststellen van de normen. De NVWA laat weten zich aan de regels te houden van de Europese toezichthouder EFSA. Binnen deze organisatie zijn deskundigen ook bekend met de ‘cocktaileffecten’, maar het leidt niet tot aanpassing van regelgeving. Muilerman spreekt van ‘traineren’. “In 2005 is de Europese regelgeving veranderd en moeten toezichthouders kijken naar de combinatie-effecten. Maar in een klein bijzinnetje staat: ‘zodra EFSA daar een methode voor heeft ontwikkeld’. We zijn nu twaalf jaar verder en de methode is nog steeds niet klaar. Een schande is het,” aldus Muilerman.
Tweemaal zoveel gif
Ten slotte is er nog iets met de limieten van pesticiden, merkt consumentenorganisatie Foodwatch op. Om de maximale dosis te bepalen werkt de NVWA met mrl (maximale residu limiet), maar deze norm mag van EFSA met 50 procent overschreden worden vanwege ‘meetonzekerheden’. Dit betekent dus dat er nu groenten en fruit in de schappen ligt dat tweemaal zoveel gif bevat als de wettelijke limiet. Goed wassen of afspoelen heeft geen zin, omdat de schadelijke stoffen in het fruit zijn opgenomen.